Ministerstwo Rozwoju poddało konsultacjom społecznym projekt Strategii na rzecz odpowiedzialnego rozwoju. To dokument uszczegóławiający przyjęty przez rząd Plan na rzecz odpowiedzialnego rozwoju (zwany potocznie Planem Morawieckiego). OPZZ przedstawiło ministerstwu opinię do projektu Strategii, w której oceniło dokument pod kątem potrzeb społecznych. Warto w tym miejscu dodać, że OPZZ uczestniczy także w pracach powołanego w ostatnim czasie Doraźnego Zespołu ds. strategii na rzecz odpowiedzialnego rozwoju Rady Dialogu Społecznego, którego zadaniem jest podjęcie próby wypracowania wspólnego stanowiska strony społecznej Zespołu w sprawie projektu Strategii.

            Przypomnijmy, że według założeń rządu, efektem realizacji Planu Morawieckiego ma być wzrost produkcji przemysłowej, poziomu innowacyjności i liczby inwestycji oraz wydatków na badania i rozwój w stosunku do PKB. Wzrost gospodarczy ma zostać oparty w kolejnych latach na innowacyjności zamiast na niskich kosztach pracy, co w rezultacie umożliwi wzrost płac pracowników i gromadzenie przez nich oszczędności. Projekt Strategii ma za zadanie przedstawić szczegółową analizę wyzwań gospodarczych kraju, sposoby ich przezwyciężenia (działania i projekty) oraz cele zaplanowanych przez rząd inicjatyw.  

            OPZZ oceniło jako poprawne zawarte w projekcie Strategii analizę wyzwań społeczno-gospodarczych kraju i obszary problemowe wymagające aktywności państwa. Wskazało jednak jednocześnie na szereg mankamentów dokumentu które, w przypadku ich nieuzupełnienia, negatywnie wpłyną na możliwość osiągnięcia celów założonych w Strategii. Należy uznać za słuszne uznanie przez autorów Strategii, że niskie płace są przeszkodą dla rozwoju gospodarczego kraju i położenie nacisku w diagnozie na potrzebę działań zwiększających wynagrodzenia pracowników i wzrost zamożności obywateli, w tym zwiększania poziomu oszczędności krajowych. OPZZ od lat zwracało uwagę, że niskie płace, które nie nadążają za rosnącą wydajnością pracowników i których udział w PKB obniża się, są szkodliwe społecznie i mają negatywny wpływ na rozwój gospodarczy kraju. Postulowaliśmy o wzrost wynagrodzeń, w tym minimalnego wynagrodzenia za pracę. Dobrze także, że projekt Strategii podkreśla rolę państwa w kształtowaniu warunków do rozwoju gospodarki ale też potrzebę jego aktywności jako aktora w gospodarce zdolnego kreować innowacje. Strategia zwraca słusznie uwagę na potrzebę wyrównania szans biedniejszych regionów i potencjał systemu zamówień publicznych, który można wykorzystać w procesie odchodzenia od kryterium ceny na rzecz kryteriów jakościowych i zatrudniania,

            Mimo powyższego, OPZZ zwróciło jednak uwagę, że istotny będzie praktyczny wymiar realizacji Strategii. Osiągnięcie celu Strategii w postaci wzrostu zamożności obywateli wymaga bowiem konsekwentnych działań. Dlatego działania w niej określone powinny być precyzyjne i konkretne wraz z przedstawieniem harmonogramu ich realizacji i wskazaniem źródła ich finansowania a także podmiotów je realizujących. W tym zakresie Strategia wymaga dopracowania. Dokument nie odpowiada też precyzyjnie, w jaki sposób zostanie osiągnięty cel wzrostu wynagrodzeń pracowników, których wysokość powinna pozwolić na gromadzenie oszczędności. Jak wiemy wiele rodzin, nawet jeśli obie osoby są zatrudnione, z trudem może się utrzymać. Poziom ubóstwa i wykluczenia społecznego, mimo posiadania zatrudnienia, jest wysoki. Skoro obywatele z trudem się utrzymują, tu tym bardziej nie mogą pozwolić sobie na oszczędzanie. Z projektu Strategii nie wynika jednak wprost, jak rząd zamierza zmienić ten stan rzeczy. OPZZ uznał zatem m.in., że Strategia powinna przewidzieć działania, których rezultatem będzie wzmocnienie pozycji przetargowej pracownika na rynku pracy, wzrost przestrzegania prawa oraz szybka i konsekwentna jego egzekucja, a także wzmocnienie znaczenia związków zawodowych w gospodarce oraz liczby zawieranych zakładowych i branżowych układów zbiorowych. Należy wzmocnić dialog społeczny zarówno na poziomie krajowym (Rada Dialogu Społecznego) jak i branżowym i zakładowym. Osiągniecie celu Strategii powinno wesprzeć  także upowszechnienie w społeczeństwie idei społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw (CSR).

            Rząd powinien też wzmocnić nacisk na administrację publiczną (zamawiających w zamówieniach publicznych), by stosowała w praktyce wymóg zatrudnienia na umowę o pracę i kierowali się kryteriami pozacenowymi przy wyborze ofert. W większym stopniu należy ponadto uruchomić opiekę instytucjonalną nad dziećmi i osobami starszymi, by na rynku pracy mogły być aktywne kobiety a poprzez to dochód rodziny zwiększył się. Takie działania powinny wpisać się w inwestycje publiczne państwa, których celem będzie poprawa jakości życia obywateli.

           Wątpliwości OPZZ budzą ponadto zawarte w projekcie Strategii zapowiedzi przygotowania zmian upraszczających prowadzenie biznesu, w tym liczbę kontroli – konieczne jest przedstawienie w tym przypadku propozycji rozwiązań, ponieważ ewentualne zmiany nie mogą okazać się szkodliwe dla pracowników i jakości prowadzenia biznesu. Tym bardziej, że niezbędne jest zwiększenie poziomu przestrzegania prawa w gospodarce, w szczególności w celu ograniczenia luki podatkowej.  Wyzwaniem będzie też nakłonienie przedsiębiorstw do większej aktywności inwestycyjnej, obecnie mają one awersję do podejmowania ryzyka inwestycyjnego i wolą opierać osiąganie zysków o czasochłonną produkcję - koszty pracy są bowiem niskie.

            Realizacja Strategii będzie skomplikowanym procesem, ponieważ osiągnięcie jej celów wymaga działań w obszarach wyzwań ponadsektorowych, horyzontalnych, z którymi zmierzenie się wymaga wieloletniej i sprawnej współpracy wielu resortów, instytucji i struktur administracji terytorialnej. Pamiętamy, że poprzednich latach przedstawiano już strategie czy programy gospodarcze, jednak ich realizacja była bardzo skromna (np. strategiczny dokument pt. „Polska 2030"czy Program Polskie Inwestycje Rozwojowe). Należy zatem wypracować porozumienie społeczne co do strategii rozwoju kraju w kolejnych latach tak, by zachować ciągłość realizacji działań państwa w kolejnych latach. Rada Dialogu Społecznego jest właściwym forum do wypracowania w dialogu porozumienia, co do sposobu realizacji strategii rozwoju kraju.

(KP)